
وکیل دادگستری در گفتگو با «راوی خبر»:
چالشها و راهکارهای بهبود قانون نفقه در ایران
شهریار حقیقیهمت در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی«راوی خبر»؛ در خصوص انواع نفقه در حقوق خانواده اظهار داشت: نفقه در مفهوم کلی به معنای هزینههای لازم برای تأمین معیشت و زندگی فرد است که بر عهده دیگری قرار دارد.
وکیل پایه یک دادگستری افزود: این هزینهها شامل نیازهای اساسی مانند خوراک، پوشاک، مسکن، درمان و سایر مخارج ضروری زندگی میشود. انواع نفقه بر اساس ذینفع (کسی که نفقه میگیرد) و مدیون (کسی که باید نفقه بدهد) دستهبندی میشود.
حقیقیهمت با بیان اینکه انواع نفقه و تفاوتهای آن در مورد زوجه، فرزندان و اقارب باید مورد توجه قرار گیرد افزود: نفقه زوجه یکی از مهمترین مباحث در حقوق خانواده است. مطابق قانون، همسر مکلف به پرداخت نفقه همسر خود است. این نفقه شامل تمام هزینههای ضروری زندگی همسر (زوجه) است و سطح آن متناسب با وضعیت مالی و اجتماعی زوجین تعیین میشود. عوامل تعیینکننده میزان نفقه زوجه، وضع مالی زوج، مهمترین عامل تعیینکننده میزان نفقه، وضعیت مالی شوهر است. هر چه وضعیت مالی شوهر بهتر باشد، میزان نفقه زوجه نیز بالاتر خواهد بود. قانونگذار در این مورد، عدالت و تناسب را در نظر میگیرد.
وی در ادامه بیان داشت: شرایط زندگی، محل سکونت، شغل و سطح اجتماعی زوجین بر میزان نفقه تأثیرگذار است. زندگی در شهر بزرگتر یا داشتن سطح اجتماعی بالاتر به طور طبیعی نیاز به هزینههای بیشتر دارد.
این کارشناس حقوقی در ادامه بیان داشت: عرف و رسوم محل زندگی زوجین نیز میتواند در تعیین میزان نفقه مؤثر باشد. این مورد باید با احتیاط و دقت بررسی شود تا از تفسیرهای نادرست و مغایر با عدالت جلوگیری شود.
حقیقیهمت افزود: اگر زوجه توانایی کار و کسب درآمد داشته باشد و از آن خودداری کند، در تعیین میزان نفقه تأثیرگذار خواهد بود. اما این به معنای حذف کامل نفقه نیست و فقط ممکن است میزان آن کاهش یابد.
وی در ادامه بیان کرد: نیازهای خاص زوجه؛ در صورتی که زوجه نیازهای خاص پزشکی، درمانی یا مراقبتی داشته باشد، این نیازها در تعیین میزان نفقه در نظر گرفته خواهد شد.
این کارشناس حقوقی در مورد نفقه فرزندان چنین گفت: نفقه فرزندان بر عهده پدر و مادر (به طور مشترک یا به طور جداگانه بسته به شرایط) است. این نفقه شامل هزینههای ضروری زندگی فرزندان، از جمله خوراک، پوشاک، مسکن، تحصیل، درمان و سایر مخارج مربوط به رشد و تربیت آنها میشود. میزان نفقه فرزندان نیز مانند نفقه زوجه به عوامل متعددی بستگی دارد.
وی افزود: نفقه کودکان خردسال بیشتر از نفقه فرزندان بزرگتر است، زیرا هزینههای کودکان کوچک بیشتر است.
وکیل دادگستری در خصوص وضعیت تحصیلی فرزندان گفت: هزینههای تحصیل فرزند در مقطع بالاتر، مانند دانشگاه، بر میزان نفقه اضافه میشود.
وی در خصوص نیازهای خاص فرزندان در این قانون افزود: اگر فرزند دارای بیماری خاصی باشد و نیاز به مراقبتهای ویژه پزشکی یا درمانی داشته باشد، این نیازها در تعیین میزان نفقه لحاظ میشود.
وی همچنین وضعیت مالی والدین را مورد توجه قرار داد و گفت: وضعیت مالی هر دو والدین، به طور جداگانه در تعیین میزان نفقه فرزندان تأثیرگذار است. در صورت عدم تمکن مالی یکی از والدین، میزان سهم دیگر والدین افزایش مییابد.
حقیقیهمت در خصوص نفقه اقارب در مقایسه با نفقه زوجه و فرزندان گفت: نفقه اقارب محدودتر و مشروط به شرایط خاصی است.
وی افزود: مطابق قانون، فقط در موارد خاص و در صورت وجود شرایطی خاص، اشخاصی مانند پدر و مادر، پدربزرگ و مادربزرگ، و در برخی موارد دیگر اقارب واجد شرایط دریافت نفقه از نزدیکان خود هستند.
این کارشناس حقوق از شرایط دریافت نفقه از اقارب چنین گفت: فقر و ناتوانی افراد؛ شخص باید فاقد تمکن مالی و قادر به تأمین هزینههای زندگی خود نباشد.
وی افزود: شخص باید دارای نسبت نسبی یا سببی با مدیون باشد، یعنی رابطه خویشاوندی نزدیک داشته باشد.
حقیقیهمت گفت: عدم تمکن مالی مدیون از شروط این قانون است، اگر مدیون نیز فاقد تمکن مالی باشد، مکلف به پرداخت نفقه نخواهد بود.
وکیل دادگستری در مورد تفاوتهای نفقه زوجه، فرزندان و اقارب بیان داشت: دائمی بودن: نفقه زوجه در طول زندگی مشترک (مگر در موارد خاص مانند طلاق) دائمی است، نفقه فرزندان تا زمان بلوغ یا استقلال مالی آنها ادامه دارد و نفقه اقارب میتواند موقت باشد.
حقیقیهمت در خصوص شرایط دریافت نفقه افزود: در نفقه زوجه و فرزندان در صورت وجود ازدواج یا فرزند مشروط نیست اما دریافت نفقه از اقارب مشروط به فقر و ناتوانی و وجود رابطه خویشاوندی نزدیک است.
وی در خصوص میزان نفقه گفت: میزان نفقه زوجه و فرزندان بر اساس نیازها و استانداردهای زندگی تعیین میشود، اما میزان نفقه اقارب معمولا کمتر است.
این کارشناس حقوقی افزود: مسئولیت پرداخت نفقه زوجه بر عهده شوهر، و نفقه فرزندان بر عهده هر دو والدین است. در مورد اقارب، مسئولیت پرداخت بر عهده نزدیکان واجب النفقه است.
حقیقیهمت در خصوص راهکارهای بهبود وضعیت این قانون افزود: ایجاد سازوکارهای سادهتر برای اثبات نیازمندی مستحق نفقه، مانند استفاده از سامانههای اطلاعاتی و دسترسی به اطلاعات بانکی و مالی افراد. تدوین دستورالعملهای روشن و شفاف برای ارزیابی تمکن مالی ملزم به پرداخت نفقه، افزایش سرعت و دقت در اجرای احکام مربوط به نفقه اقارب، ایجاد سازوکارهای مؤثر برای وصول نفقه از افراد متخلف، اعمال مجازاتهای بازدارنده برای افرادی که از پرداخت نفقه خودداری میکنند و برگزاری کارگاههای آموزشی و اطلاعرسانی در مورد حقوق و تکالیف مربوط به نفقه اقارب، تهیه و انتشار بروشورها و راهنماهای ساده و قابل فهم برای عموم مردم، استفاده از رسانههای مختلف برای اطلاعرسانی در مورد اهمیت نفقه اقارب و حقوق افراد نیازمند، فرهنگسازی در مورد اهمیت حمایت از خانواده و مسئولیتپذیری در قبال خویشاوندان نیازمند، تشویق افراد به پرداخت نفقه و ترویج ارزشهای اخلاقی و انسانی، ارائه خدمات مشاوره و مددکاری اجتماعی برای کمک به افراد در حل مشکلات مربوط به نفقه اقارب، میتواند در این زمینه راهگشا باشد.
وکیل پایه یک دادگستری در پایان بیان داشت: نفقه به عنوان یک نهاد حقوقی مهم، نقش بسزایی در حمایت از اقارب و حفظ روابط خانوادگی دارد. با این حال، اجرای این قانون با چالشهای متعددی روبرو است که نیازمند بررسی و ارائه راهکارهای مناسب میباشد.اما با فرهنگسازی و اجرایی شدن راهکارهای مناسب میتوان گامی مؤثر در جهت بهبود وضعیت نفقه برداشت و حقوق افراد را بهتر تأمین نمود. این امر نیازمند همکاری و همافزایی تمامی ارکان جامعه، از جمله دولت، قوه قضاییه، نهادهای مدنی و خود مردم است.
فرشته کلانتر- راوی خبر
انتهای خبر/