به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «راوی خبر»؛ واقعه غدیرخم یکی از رویدادهای تاریخی مهم و سرنوشت‌ساز در تاریخ اسلام است که از نظر تاریخی، کلامی و فرهنگی تأثیر عمیقی بر تفکر و گفتمان مسلمانان داشته است. در روز هجدهم ذی‌الحجه سال دهم هجری، پیامبر اسلام(ص) پس از انجام مراسم حج وداع، در منطقه‌ای به نام غدیر خم توقف کرد و خطبه‌ای ایراد نمود که نقطه اوج آن جمله مشهور «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» بود. این جمله که به حدیث غدیر مشهور است، در دیدگاه شیعیان نشانه‌ای قطعی برای نصب علی(ع) به عنوان جانشین و ولی امر پس از پیامبر است، اما در میان اهل سنت هرچند اصل واقعه پذیرفته شده، اما تفسیر متفاوتی از این حدیث ارائه شده است.

یکی از نکات مهم این است که محدثان و علمای اهل سنت به وقوع این واقعه و نقل حدیث غدیر اعتراف کرده‌اند و آن را در منابع معتبر خود ثبت کرده‌اند. این حدیث در منابع اهل سنت به‌صورت متواتر نقل شده، یعنی روایاتی که شمار راویان آن به حدی زیاد است که امکان ساختگی بودن آن به کلی منتفی است. احمد بن حنبل، یکی از پیشوایان چهار مذهب اهل سنت، در کتاب «فضائل الصحابة» بیش از ۲۰ سند از این حدیث را آورده است. همچنین ابن ماجه، ترمذی، نسائی، ابن عساکر، حاکم نیشابوری، ابن حجر هیتمی، سیوطی و ذهبی نیز در آثار خود حدیث غدیر را نقل کرده‌اند. حاکم نیشابوری حتی تصریح کرده که سند حدیث صحیح است و شرایط صحت آن برابر با شرایط صحیح بخاری و مسلم است. ابن حجر عسقلانی نیز نقل می‌کند که بیش از ۱۱۰ صحابی این حدیث را روایت کرده‌اند. جالب است که حتی ذهبی، که از منتقدان سخت‌گیر احادیث است، صحت سند حدیث را تأیید می‌کند ولی سعی دارد بعد سیاسی آن را کمرنگ نشان دهد.

اختلاف اصلی میان شیعه و اهل سنت در تفسیر واژه «مولا» در این حدیث است. شیعیان معتقدند «مولا» به معنای رهبر، ولی و سرپرست رسمی است که پیامبر در این خطبه، علی(ع) را به این سمت منصوب کرده است. اما اهل سنت معمولاً این واژه را به معنای دوست، محبوب یا یار تفسیر می‌کنند و معتقدند پیامبر قصد داشت جایگاه معنوی و محبت‌آمیز علی(ع) را در دل مسلمانان یادآوری کند، نه اینکه او را جانشین رسمی خود معرفی نماید. این تفاوت در برداشت، ریشه در دیدگاه‌های کلامی و فقهی اهل سنت دارد که مشروعیت خلافت را بر اساس «شورا» و انتخاب مسلمانان می‌دانند و نه نصب الهی.

با این حال، در میان علمای اهل سنت نیز دیدگاه‌های مختلفی درباره حدیث غدیر وجود دارد. برخی از آنان مانند سبط ابن جوزی این واقعه را بسیار مهم دانسته و معتقدند معنای «مولا» نمی‌تواند محدود به دوستی باشد. ابن ابی‌الحدید، شارح نهج‌البلاغه و معتزلی، نیز به ابعاد سیاسی انتصاب علی(ع) اشاره کرده است، هرچند موضع او میانه‌روانه است. در مقابل، افرادی مانند ابن تیمیه سعی کرده‌اند نقش سیاسی حدیث غدیر را نادیده بگیرند و ولایت را صرفاً به محبت و نصرت تقلیل دهند. البته این نظر با نقدهای زیادی از سوی سایر علمای اهل سنت مواجه شده است که معتقدند چنین تفسیرهایی با مقتضیات تاریخی و بلاغت حدیث سازگار نیست.

علاوه بر منابع روایی و فقهی، جایگاه غدیر حتی در ادبیات اهل سنت نیز قابل مشاهده است. شاعر بزرگ عرب، احمد شوقی، در یکی از اشعارش به حدیث غدیر اشاره کرده و برتری علی(ع) را یادآوری کرده است. همچنین عبدالرحمن جامی، شاعر و عارف سنی ایرانی، در مدح علی(ع) اشعاری دارد که به حدیث غدیر تصریح دارد. این حضور در ادبیات نشان می‌دهد که ارادت به علی(ع) و پذیرش جایگاه برجسته او، حتی در میان غیرشیعیان، امری پذیرفته و محترم است، گرچه تفسیر سیاسی و فقهی آن متفاوت باشد.

به طور خلاصه، حادثه غدیر خم و حدیث مربوط به آن در منابع اهل سنت به تأیید رسیده و از نظر اعتبار سندی مورد تردید نیست. اختلاف اصلی در تفسیر واژه «مولا» و پیامدهای سیاسی این واقعه است که از تفاوت‌های بنیادین فکری و تاریخی بین مذاهب نشأت می‌گیرد. آگاهی از این تفاوت‌ها می‌تواند به جای افزایش شکاف‌ها، به گفت‌وگوهای میان‌مذهبی و درک متقابل کمک کند و وحدت امت اسلامی را تقویت نماید. غدیر، به عنوان رویدادی بزرگ و مشترک، فرصتی است که همه مسلمانان می‌توانند در عظمت آن اتفاق نظر داشته باشند، هرچند راه‌های تفسیر آن متفاوت باشد.

انتهای خبر/